Yaşlı Bakımına Dair Notlar
Bizden sevgi, saygı, dayanışma, ilgi, korunma, ekonomik destek bekleyen çevremizdeki / evimizdeki yaşlının yaşam kalitesinin yükseltilmesine katkı verebilmemiz için bazı hatırlatmaları yapmakta yarar olduğu düşünüldüğünden aşağıdaki notlar düzenlenmiştir.
Yaşlının görme kaybı varsa;
• Çevresindeki eşya- araç-gereç yer değiştirmemeli,
• Okurken –gerekirse- büyüteç desteği almalı,
• Bir şey ararken el feneri kullanmalı,
• Güçlü ışık değişikliğinde güneş gözlüğü kullanmalı,
• Her an gerekebilecek şeyler yanında /etajerinde bulunmalı,
• Yürüme yolunda eşya, kablo, terlik, eşik gibi engeller olmamalı,
• Kumanda, telefon, anahtar gibi şeylerin üzerine parlak / kabartılı işaretler koyulmalı.
Koku / tat alma yetisi azaldıysa;
• Boğaz kuruluğu için nane şekeri / pastil kullanmalı,
• Eve duman dedektörü takılmalı,
• Tek başınayken sigara içmemesi sağlanmalı,
• Giysilerinde ve evdeki kokuları fark edemeyeceğinden uyarılmalı,
• Değişik tattaki yiyeceğe geçerken ağzını limonlu suyla çalkalaması sağlanmalı.
İşitme kaybı varsa;
• Kısa cümlelerle ve tane tane konuşmalı,
• Gerektiğinde sadece fiil (gel, al gibi)’ sözcükleriyle konuşulmalı,
• Anlamadığını fark ettiğinizde söylediğinizi anlayana dek tekrarlamalı,
• Konuşurken göz iletişimi kurulmalı,
• Önemli şeyleri konuşurken radyo / televizyon kapatılmalı,
• Yaşlının işitmek istemediği (sıkıcı / üzücü) şeyleri işitmediği unutulmamalı.
Denge sağlamakta zorlanıyorsa;
• Yavaş hareket etmesi söylenmeli/sağlanmalı,
• Oturma-kalkma-yatma sırasında destek verilmeli,
• Baston / walker(yürüteç) kullanması sağlanmalı,
• Evde kalın tabanlı, ortopedik bağcıksız ayakkabılar giymeli,
Belleği zayıfladıysa;
• Konuşurken sözü kesilmemeli,
• Konuşurken kelime bulmakta zorlanıyorsa, destek verilmeli,
• Unuttuğu bir ismi hatırlayabilmesi için;
o içinden alfabedeki harfleri sayması sağlanmalı,
o Üzerinde harflerin yer aldığı karton gösterilmeli,
• Yapacağı şeyleri not alması için ona akıl defteri /yapışkanlı not kağıtları hediye edilerek kullanması sağlanmalı,
• Bir işi aklına geldiği anda yapması söylenmeli,
• Ondan habersiz evdeki hiç bir şeyin yerini değiştirilmemeli,
• Alarmlı saati / telefonu olmalı,
• Onun için önemli olan şeylerin bulunduğu yerlerin haritasını çizmeli/akıl defterine yazmalı,
• Büyük harf ve rakamlarla yakınlarını telefon numaralarının yer aldığı bir fihristi olmalı,
• Sokağa çıkarken üzerinde kimlik, adres ver yakınlarına dair bilgilerin yer aldığı bir kolye takması sağlanmalı.
Üşüyor ise;
• Yelek ve şal kullanmalı, dizleri örtülmeli,
• Sıkça havalandırma koşuluyla oda ısısını diğer odalardan daha yüksek tutmalı,
• Sıkça az miktarda bitki çayı içmeli.
Kendine olan güveni az ise;
• Eve alarm yerleştirilmeli,
• Ev anahtarının yedeği bulundurulmalı,
• Evde ihtiyaç fazlası para, takı, kıymetli kağıt bırakmamalı,
• Her gün bizzat / telefonla kontrol edilmeli.
Duyu / işlev kaybı varsa;
• gözlük, kulaklık ve protez için girişimlerde bulunulmalı,
• Okumasını kolaylaştırıcı büyüteç,
• Yürümesini kolaylaştırıcı yürüteç / baston / koltuk değneği,
• Naklini kolaylaştırıcı tekerlekli sandalye / lift,
• Boşaltımını kolaylaştırıcı klozet yükselticisi,
• Tuvalete gidemiyorsa lazımlıklı sandalye,
• Yatağından kalkamıyorsa bez / alez sağlanmalı.
Duygusal anlamda zorlanıyorsa;
• Stres yaratan durumlardan olması sağlanmalı,
• Belleği dinamik tutan (okumak-bulmaca çözmek) egzersizler yapmalı,
• Üretken olmasını sağlanmalı,
• Sevdiği işleri yapmayı (çiçek bakımı, el işi) sürdürmeli,
• Kendini rahatça ifade etmesi sağlanmalı.
Beslenmesinde;
• Az ve sık yemesi,
• Bol sıvı, az tuz, çok az yağ, posalı sebze-meyva, kepekli tahıl ve kuru baklagil tüketmesi,
• Uygun beden ağırlığını koruması,
• Protein-karbonhidrat dengesi kurulması,
• Haşlama, ızgara fırın yemekleri yemesi,
• (Varsa) diyetine uyması sağlanmalı.
Egzersiz yap(tır)arak;
• Kas gücü, dayanıklılığı ve esnekliği artması,
• Kan dolaşımının hızlanması,
• Kolesterol düzeyinin düşmesi,
• Solunumunun düzenlenmesi,
• Kilosunu koruması,
• Rahatlaması,
• Uykusunun düzenlenmesi sağlanır.
Uyku kalitesini arttırmak;
• Belli saatte yatıp kalkması,
• Yatağında uyuması,
• Odada hafif bir müzik çalması,
• Yatmadan önce kitap okuması,
• Ayaklarını yıkaması,
• Kafeinli içeceklerden kaçınması,
• Akşam belli bir saatten sonra sıvı almaması,
• Gündüz az uyması,
• Üst beden hafif yüksekte, sırt üstü pozisyonda yatmasıyla mümkün.
Ayrıca;
• Sabah kalktığında sıcak / ılık limonlu su içmesi,
• Gaz yapıcı yiyeceklerden kaçınması,
• Kuruyan derisine losyon / krem/ zeytin yağı sürülmesi,
• İncelen el, kalınlaşan ayak tırnaklarının bakımının yapılması,
• (Varsa) kötü vücut ve ağız kokusunun kaynağının saptanarak giderilmesi,
• Yatakta sigara içmesine izin verilmemesi,
• Sigara içiyorsa büyük kül tablası kullanması,
• Rahat giyilip çıkarılabilen (önden açık, düğmesiz, lastikli, uygun büyüklükte, yakasız, pamuklu) giysiler kullanması,
• İlaçlarını bol su ile alması önemlidir.
Bakım verenler / ailesi, yaşlının yaşam kalitesini arttırmaya çabalarken, yaşlının da;
• Kuşaklar arası çatışma yerine dayanışmayı,
• Yakınlarının yaşamına müdahil olmamayı,
• Torun, çocuk, gelin/damatlarıyla belli bir mesafeyi korumayı,
• Aileyi birleştirici rol üstlenmeyi,
• Gereksinimi olduğunda rahatlıkla yakınlarını arayabilmesi,
• Yakınlarının sıkıntısı olabileceğini düşünerek, paylaşım yoluna gitmeyi,
• Yeni ilişkiler kurabilmek için olanakları değerlendirmeyi,
• Hayata katılmaya istekli olmayı
ilke edinmesi gerektiğini ekleyip; “Günlerimizi büyük mutluluklar bekleyerek geçirmek, küçük mutlulukları göz ardı etmeye yol açar. Dolu dolu bir yaşam; değişik tat ve zevklerle anlam kazanır” diyerek bu yazıyı da noktalayalım.
*Şadiye Dönümcü. Sosyal Hizmet Uzmanı.
**Bu yazıda; editörlüğünü yaptığım “Yaşlılık El Kitabı”ndan (SHÇEK,1996), yararlandım.
Not: Bu Yazı bianet.org Sitesinde Yayınlanmaktadır.
