Evsiz Barksız İnsanlar Üzerine

Ankara sokaklarında yaşamını sürdüren bir adamı anlattığım “Kendini Sürgüne Yollayan Adam” başlıklı yazımı yazarken İnternet’e girip arama motoruna ”evsizler” yazdığımda gelen sonuçların bir kısmını taradım.

Dünya genelinde evsiz barksız insanlara ilişkin olarak;

• Tüm ülkelerde özellikle başkentlerde metro istasyonları, otobüs durakları, bankamatik kabinleri, sokakların korunaklı köşeleri, sundurmalı mekanlarda çoğu kez üstlerine sereceği eski püskü bir battaniye bile olmadan yaşam sürdüren insanların, evsizlerin sayısının her geçen gün arttığına,
• On bine yakın insanın sokakta yaşadığı Prag’da, belediye başkanının turistik kentin “doku”sunu bozdukları için onları geceleri kent merkezinden uzaklaştırmak amacıyla Vlata nehri üzerinde 250 kişi kapasiteli teknede bir dolar karşılığı ağırlayarak gecelemeleri için girişimler başlattığı, evsizlik sorununa tekneli ve ücretli bu çözümün ülkede tepki topladığına,
• Fransa’da Saint Martin kanalı boyunca çadır kuran ancak devletin vaatlerine inanarak eylemi bırakan, verilen sözler tutulmayınca tekrar eyleme geçen Donkişot çocuklarının çadırlarını polisler söküp atınca evsizler örgütü Don-Quichotte Dernek Başkanının “Bizim on dört bin lojmana ihtiyacımız var. Gösterilen 150 lojman” diye açıklama yaptığına,
• İsveç’te düzenlenen Evsizler Futbol Turnuvası’na katılacak olan Kamerun takımına, İsveç Göç Bürosu’nun ülkeye giriş izni vermediğine,
• Japonya’da beş binin üzerinde evsiz olduğu, 24 saat açık İnternet kafelerin “sığınak” olarak kullanıldığına,
• İtalya’daki bir tasarım ve mimari okulunun öğrencileri evsizler için Japon kağıt katlama tekniği Origami’den esinlenerek, makas ve yapıştırıcı kullanmadan montajı ve demontajı kolaylıkla yapılabilen, üç yaşında bir çocuğun ayakta durabileceği yükseklikte bir yetişkinin uzanıp yatabileceği ölçülerde, 12 avro maliyeti olan kartondan katlanır ev tasarladığı, evsizler için geçici çözüm olan bu ev kitini gönüllü kuruluşların dağıttığına,
• Roma’daki bir Katolik Barış Kuruluşu evsizlerin ve yoksulların hayatını kolaylaştırmak için kuşe kağıdına bastırıp, dağıttığı “Gariplere Şehir Rehberi” havasındaki 176 sayfalık Michelin Rehberi’nde haritalar, sokak krokileri, yatılacak ve karın doyurulacak yerler, bedava sandviç ve çorba dağıtan gezici yardım kazanlarının bulunduğu noktalar, kilise adreslerinin yer aldığına,
• Roma’daki yedi bin evsizin iki bininin sokaklarda, üç bininin tarihi Forum ve Kolezyum binalarının diplerinde, diğerlerinin ise metruk binalarda yaşadığına,
• ABD sokaklarındaki evsizlerin dörtte birini eski muharip ve gazilerin oluşturduğuna,
• ABD’deki “Ulusal Evsizliğe Son İttifakı” adlı kuruluşun yayımladığı raporda; evsizlik sorununu orta ve ileri yaştaki eski askerlerin yanı sıra Irak ve Afganistan’dan gelen genç eski muharip ve gazileri de etkilediğini,  barınak, gıda ve tedavi yardımı veya iş bulmak için yardım programlarına kaydolduklarına,
• Evsizler sorununa dikkat çekmek, hükümete evsizler için daha fazla sosyal konut inşa edilmesi için Noel arifesini sokakta bir araç parkında kartonların üzerine koyduğu uyku tulumunda geçirmeye kalkışan İngiliz, Muhafazakar Partili milletvekili Grant Shapps’a, polis tarafından park özel mülk olduğu için oradan uzaklaşması gerektiğinin söylendiğine,
• İngiltere’de 130,000 kişinin sokaklarda yaşadığı, hükümetin bu konuda koyduğu hedefleri yakalayamadığına,
• İngiliz şarkıcı Robbie Williams’ın, Los Angeles’ta evsizler yararına bir konser vereceği için mutlu olduğunu açıkladığına,
• Evsizleri topluma kazandırmak amacıyla Danimarka’da düzenlenen “Dünya Evsizler Futbol Kupası”nı İskoçya’nın kazandığı, evsiz oyunculardan on beşinin Danimarka’da kalmak için kaybolduğuna,
• ABD`deki “National Alliance to End Homelessness” adlı dernek tarafından yapılan araştırmada; evsizlerin yüzde 56`sının yurtlarda gecelediği, diğerlerinin  sokakta yattığının saptandığına,
• Almanya’nın Halberstadt kentinde evsizlerin kaldığı barınaklarda çıkan yangında on kişinin yanarak can verdiğine,
• New York’ta bir kilisenin önünde uzanan evsizin ateşe verilerek yakıldığı, durumu ağır olan evsizin kimliğinin belirlenemediğine,
• New York’taki sığınma evlerinde barınan 36 bin evsizin barındığı, onların haricindeki evsizlerin  saptanması için iki bin gönüllünün katkısıyla şehir dip-köşe taranarak sayım yapıldığına,
• Paris’te bir sivil toplum kuruluşu Seine nehri kıyısına yüz kırmızı çadır kurduğu ve bir akşamlığına evsiz olmanın ne demek olduğunu görmek isteyenlere çağrı yaptığına,
• New York`da evsiz bir adam, kilidini kırarak içeri girdiği kilisenin telefonunu erotik hatları aramak için kullanırken yakalandığından mülke izinsiz girmekten yargılanacağına,
• Hollywood yıldızı Colin Farrel, Kanadalı bir evsiz için iki bin yüz dolarlık giysi aldığı, yıllık kirası 10 bin dolar olan lüks bir eve yerleştirdiğine,
• Üniversite bahçesinde uyuyan iki evsizi ellerindeki beysbol sopalarıyla öldüren iki öğrencinin güvenlik kameraları sayesinde yakalandıklarını, karakolda pişman olduklarını söylediğine,
• İngiltere’de evsizler için telefonla yardim hattı oluşturulduğu, sığınma evlerinin sayısının artırıldığı, ancak hükümetin insanların neden evsiz kaldığı ile ilgilenmediğini, arkadaşlarına sığınıp gruplar halinde yemek yiyen ve uyuyan yaklaşık 400 bin “gizli evsiz” bulunduğu, evsizlerin yüzde 90’ının beyaz İngiliz ve İrlandalı erkekler olduğu, evsiz her dört kişiden birinin 18-25 yaş arasında, yüzde 6’sının 60 yaş üzerinde olduğu, bütün sosyal kurumlarda evsizlere öncelik verildiğine,
• İngiltere’de İşçi Partisi’nin yayımladığı evsizlik sorunun ilişkin “Yalnızca bir çatı değil” başlıklı raporda;

• Evsizlere ve evsiz kalma riski altındakilere yapılan yardımı artırmak,
• Evsizlik sorunu ile başa çıkacak güçlü stratejiler oluşturmak,
• Evsizlikle mücadele için getirilecek önerilere açık olmak,
• Pansiyonlarda yaşayan evsizlerin sayısını azaltmak,
• Sokaklardaki evsizlerin sayısını azaltmak,
• Bütün evsizlere ev sağlamak, önerilerinin yer aldığına,

• İngiltere’de evsizlere yardım amaçlı 700 kuruluş olduğu, Shelter (Sığınak), Crisis, Salvation Army (Kurtuluş Ordusu) gibi yardım kuruluşlarında Noel zamanı gönüllülerin danışma, sağlık, hijyen, beslenme gibi hizmetler verdiğine,
• İngiltere’deki Shelter’ın yalnızca Londra’da merkezi sığınak, kadın sığınağı, sessiz sığınak, içkiciler sığınağı ve gündüz sığınağı olmak üzere beş merkezi olduğuna,
• Ailelerini terk edip, sokağın kötü koşullarıyla karşılaşan evsizlerin aileleri ile iletişim kurmakta zorlandığına,
• İngiltere’de PETA (Hayvanlara İnsanca Davrananlar Derneği) adlı kuruluşun; hayvan hakları hareketlerinin yaygınlaşmasından sonra insanların kürklerini derneklerine bağışladığını, ellerinde biriken kürkleri, ‘yalnızca evsizlerin kürk giyme özrüne sahip olduğundan hareketle  onlara dağıtmayı planladıklarına,

ilişkin okuduklarımı bu yazı aracılığıyla yorumsuz olarak sizinle paylaşmak istedim.

Komplo teorisi beni çok güldürdü

Tarama sırasında“Evsizler dünyayı ele geçirirse ne olurdu?” sorusuna yanıt arayan “When homeless take over the world” adlı siteden alıntılanan bir komplo teorisi beni çok güldürdü.

Teoriye göre: “Biyolojik bir savaşın veya yolunu şaşırmış bilim öğrencilerinin bir salgın hastalığı dünyaya yayması an meselesi. Bunun ardından çok kan akacak, ölümler gerçekleşecek ve yıkım durdurulamayacak. Bu salgına rağmen yaşamını sadece mukavva insanlar (cardboard people) sürdürebilecek. Yıllarca acı çekerek onlar bağışıklık kazandılar. Ve artık onlar dünyaya hükmedecek ve karton, altınımız olacak.”

Güler: Kente gelmeleri dengeyi bozuyor

Türkiye’de evsiz barksız insanlara ilişkin uygulamalar bu yazıda yer almıyor. Ancak  İstanbul Valisi Muammer Güler’in “İşi ve evi olmayanların kente gelmesi dengeyi bozuyor. Çarpık kentleşmenin nedeni de bu” dediğini tarama sırasında  hatırladım elbette. (ŞD/TK)

* Şadiye Dönümcü. Sosyal Hizmet Uzmanı.

Dünyadaki genel uygulamada,

• Kısmi/tam olarak sürekli bakıma gereksinim duyan, tüm olanakları tüketmiş, kendi başına bağımsız olarak yaşamını sürdüremeyen, sosyal ve psikolojik açıdan yalnızlık ve güvenlik gereksinimi duyan yaşlılara huzurevlerinde,
• Ağır somatik ve psişik sorunları olan (yatağa bağımlı, demans ve Parkinson hastası vb.) yaşlılara tıbbi refakat ve terapi imkanları bulunan sağlık kuruluşu niteliğindeki bakımevlerinde hizmet veriliyor.

Türkiye’de semt yaşlılarına yönelik bakım, aileye yönelik bakım olanakları, yaşlılara gündüzlü bakım hizmetleri yaygın olmadığı ve bakım modeli huzurevi hizmeti olarak biçimlendiğinden; kendi evinde bağımsız olarak yaşayabilecek koşullarda olup,

• tedavi (tıbbi tedavi, tansiyon ölçümü, insülin yapılması vb),
• bakım (bedensel),
• refakat (sorunlu zamanlarda hastaneye gidiş gelişlerde  yardımcı olacak)
• terapi imkanı bulamayan,
• Evini ve kendisini geçindirecek kadar geliri bulunmayan,
• Ev işi yapabilecek fiziki gücünü yitirdiğinden desteğe ihtiyaç duyan  yaşlılar huzurevini tercih ediyorlar.

Aile dışında bir bakım biçimi olan kurum bakımı;

• Bildiği/alıştığı/hakim olduğu, kendini güvende ve özgür hissettiği, anılarıyla beraber olduğu evindeki yaşamdan vazgeçmek durumunda kalan yaşlı huzurevinde çevre denetimini göreli olarak yitirdiğinden; yeni konumunu kabullenemeyerek  uyum sorunları yaşaması,
• Yaşlının ilk kez karşılaştığı farklı yaşam deneyimleri, kültürü, eğitimi ve sosyo-ekonomik koşulları olan akranlarıyla bir arada olmaktan ve ortak kullanım alanlarını  paylaşmaktan kaynaklanan  sorunlar yaşaması,
• Statü kaybına uğradığını düşünen yaşlının, değişik savunma mekanizmaları geliştirerek davranış bozukluğu göstermesi,
• Toplumsal hayattan soyutlama riskinin çok yüksek olması,
• Aile yakınlığı, sevgisi ve ilgisinden, bedensel temaslardan yoksun kalan yaşlının öz güven duygusunun azalması dahil psikolojik ve sosyal yoksunluklar yaratması,
• Kamusal ekonomik maliyetinin yüksek olması,
• Yaşlının vardiya sistemiyle çalışan görevlilerle düzenli ilişki geliştirmekte zorlanması,
• Yaşlıların gereksinimlerinin fark edilmesinde ve sorunlarının çözümlenmesinde aksaklık ve yetersizlikler oluşması,
• “Ailesinin yanında / evinde olmak yaşlının yüksek yararına” olduğu halde, sosyal yardımlarla desteklenmeyip, ekonomik (yoksulluk) nedenlerle kuruma yerleştirilen yaşlının bu durumu kabullenememesi,
• Aile ve yakınları yanında bakılamayacak durumda olan, ihmal, istismar, kötü muameleye maruz kalan, toplumun yaygın ve geçerli ahlak kurallarına aykırılığı olan yaşlıların aynı bina içinde bakılmasından kaynaklanan sorunlar yaşanması,

gibi nedenlerle eleştiriliyor.

Evinde yaşam sürdüren yaşlılara ilişkin hizmetleri bir başka yazıda irdelemeye bırakıp bu yazıyı “İnsan hakları bağlamında yaşlılara kamu ve sivil toplum örgütleri tarafından  verilen koruyucu, önleyici ve destekleyici nitelikli ayni-nakdi yardım hizmetlerinin daha planlı, örgütlü, profesyonelce verilmesi, yaygınlaştırılması, nitel ve nicel olarak artırılması, çeşitlendirilmesi gerekiyor” diyerek ve “herkese sağlıklı bir yaşam” dileyerek  noktalayalım. (ŞD/TK)

* Şadiye Dönümcü. Sosyal Hizmet Uzmanı.

** Bu yazıda, http://sosyalhizmetuzmani.org/yaslisosyalhizmetlerimiz.htm,

http://sosyalhizmetuzmani.org/yasligoturulansosyalhizmet.doc,

http://sosyalhizmetuzmani.org/yasliureten.htm,

http://shcek.gov.tr adreslerinden yararlanıldı.

Not: Bu Yazı bianet.org Sitesinde Yayınlanmaktadır.