Evlat Edinilen Çocuğun, Bunu Bilme Hakkı Var

Bir hafta sonra 6 yaş doğum gününü kutlayacak olan Tavşan Kıtır, annesine bebeklerin nasıl dünyaya geldiğini sorunca, anne tavşan “Yarın seninle geziye çıkacağız. Ardından merak ettiğin soruların yanıtlayacağım.“ demiş.

Sabahleyin anne ve babası, Kıtır’ı bahçesinde iki katlı evlerin ve oyun parkı olan bir siteye götürmüş. Parkta bir sürü çocuğun oynadığını gören Kıtır, önce şaşırmış sonra onlarla arkadaş olup oynamış. Yorulunca da anne babasının yanına gitmiş.

   Kıtır: Burada bir sürü çocuk var, parkı da çok güzel. Yine gelelim.

   Anne Tavşan: Burası çocuklara özel bir site, çocuk yuvası. Burada onları dünyaya getiren anne babalarının yanında kalamayan çocuklar yaşıyor.

   Baba Tavşan: Bazen anne babalar çocuklarını çok sevdiği halde, bazı nedenlerle onlara bakamayabilirler. O zaman bu çocuklar daha iyi yetişebilmeleri için çocuk yuvasına alınır. Bu evlerde yaşar, okula gider gelir, görevliler okullarıyla, hastalıklarıyla, yemekleriyle ilgilenir.

   Anne Tavşan: Buradaki çocuklardan bazıları evlat edinilebilir. Bir aile gelip onlardan birinin anne babası olur, alıp evlerine görür ve bir aile olurlar. Hani sen merak edip soruyordun ya; seni nasıl dünyaya getirdiğimi. Bütün bebekler annelerinin karnında büyüyüp dünyaya gelirler. Ama ben karnımda bir bebek büyütemedim. Bir bebeğim olsun çok istedim. Ben de seni evlat edindim. Baban ve ben seni bir bebek evlat edinmek için çocuk yuvasına geldik. Burada seni görür görmez çok sevdik. Sen de bize gülümsedin. Seninle bir aile olmak istedik. Sen bizim kalbimde büyüdün. Senin gibi bir oğlum olduğu için çok mutluyum.

* * * * *

Yukarıdaki –özet- alıntıyı,  Sosyal Hizmet Uzmanı Özgür Akçaöz Düven’in yazdığı “Kıtır’ın Evlat Edinilme Öyküsü” adlı kitaptan yaptım.

Sosyal hizmet alanlarından biri; Çocuk Refahı. “Evlât Edin(il)me” de “Koruyucu Aile” gibi, bu alanın alt alanlarından biri. Sosyal hizmet uzmanı olarak, sahada çalıştığım yıllarda bu alt alan en yüksek mesleki doyum sağladığım alan oldu.

Evlat edinme başvurusuyla başlayan ve mahkemece verilen evlât edinme kararı sonrası Nüfus Müdürlüğü’ne yapılan başvuru ile sonuçlanan süreçte, başvuru esnasında devreye giren ve mahkeme aşamasında çocuğun kayyumu olarak atanan sosyal hizmet uzmanlarının en hassas olduğu noktalardan biridir; çocuğa evlat edinildiğini aile tarafından –ilgili dönemde– açıklanması konusu.

Süreçte bilgilendirici ve yol gösterici olan sosyal hizmet uzmanları bu anlamda evlat edinen ailesinin yaşamında çok kıymetli bir rol oynar. Bu anlamda Sosyal Hizmet Uzmanı olan meslektaşımın bu kitapla vücut bulan emeğini çok kıymetli bulduğumu ifade etmeliyim.

* * * * *

Yazar Düven, annesinin karnında değil yüreğinde büyüttüğü Tavşan Kıtır’ın evlat edinilme öyküsünü yazdığı kitabın giriş bölümünde -uzun zaman isteyip de anne baba olamayınca evlat sahibi olmak için ilgili süreci tamamlayarak– evlat edinen anne babalara yazdığı mektup da yer alıyor.

“Bir çocuğa emek vermek onu koşulsuz sevmek, onun ana babası olmak için yeterlidir” diyen Düven, cinsel kimlik gelişimi sürecinin başlangıcında olan 3-4 yaşındaki çocukların “Ben nereden geldim? Sizin düğününüzde ben neredeydim?” gibi soruları sorduğu dönemin evlat edinildiğini söylemeye, -henüz yanıtları sorgulamadan kabullendikleri ve öz (biyolojik) anne baba ile evlat edinen anne baba ayrımını bilemedikleri için- en uygun dönem olduğunu söylüyor.

“Bize çok güzel gülümsedin”

“Anneden gelen yumurta ve babadan gelen tohum annenin karnında birleşir ve çocuk oluşur. Biz de anne baba olmak çok istedik ama olmadı. Sonra senin gibi güzel çocukların bulunduğu bir kuruma gittik. Orada birçok çocuk arasından seni gördük. Bize çok güzel gülümsedin. Biz de sana yaklaştık. Kucağımıza ilk gelen sen oldun. Sen bizim çocuğumuz olmayı, biz de senin annen baban olmayı çok istedik. Biz bir aile olduk ve birbirimizi çok sevdik.”

Çocuğun evlat edinildiği bilme hakkı, bir insanlık hakkı

Düven, gerçeği ebeveyninden değil başkalarından –hele ki ergenlik döneminde– duyan çocuğun, anne baba ile arasındaki güven ilişkisi zedeleneceğini ve başka sorunlara yol açacağını söylüyor.

Neden söylenmeli?

İlerleyen yaşlarda çocuk ebeveynine fiziksel benzerliğini sorgulayabilir ve neden onlara benzemiyorum sorusuna cevap arayabilir. Genetik sağlık sorunları yaşandığı zaman riskli durumlarla karşılaşmasına neden olabilir. Çocuk reşit olduğunda nüfus idaresinde yapacağı herhangi bir işlem (nikah askerlik vb) esnasında evlat edinildiğini öğrenebilir. Sosyal Hizmet Uzmanıolan yazar, okul öncesi dönemde söyleyemeyen ebeveynlereuygun bir zaman dilimi saptamalarını ve asla sınav dönemi, bir yakınının kaybı ya da ebeveyn boşanma sürecinde söylenmemesini öneriyor.

Çocuğa evlat edinildiği açıklanırken;

— annenin doğurmadığı ve çocuk yuvasından aldıkları mesajı aynı anda verilmeli. — çocuk durumu hemen anlayamayacağı için tekrar tekrar ya da defalarca duymak isteyebileceği unutulmamalı. — çocuğa her defasında aynı açıklama yapılmalı ve bunun karşılıklı seçim olduğu vurgulanmalı. — çocuğun yaşına uygun yalın, kaygıdan, abartıdan ve aşırı duygusallıktan uzak sakin bir dille anlatılmalı. — çocuğun sorduğu kadarına gereksiz ayrıntılara girmeden ama yeterli cevap verilmeli. — asla öz/biyolojik aileyi suçlayıcı mesela “seni istememişler”, “iyi bir anne olsaydı seni terk etmezdi” gibi ifadeler kullanılmamalı. — çocuğun, öz ailesiyle ilgili soruları ayrıntılı yanıtlanmamalı. — çocuğun sorularından incinilmemeli. — çocuğun hayatınızın bir parçası olduğunu ve her daim koşulsuz yanında olacağı söylenmeli. Önemli: Çocuğun olumsuz davranışları olduğunda, “seni terk ederim” diye tehdit edilmemeli. Bilinmeyen aileden gelen olumsuzlukları dile getirip kızıldığı zaman çocuğa gerçeği söylemek onu yaralar.

Çocukla kurulan dürüst ve güvenli ilişki, onu ve ebeveyni gururlandırır

Meslektaşım Düven, ebeveynlere yazdığı ve içeriğinde çok doğru bilgilerin yer aldığı mektubu “Çocuğunuza onu evlat edindiğinizi söylediğiniz o günün, hayatınızın –en- unutulmaz günlerinden biri olacağını biliyorum. İçinde hüzün barındırsa da o günün (u)mutlu bir gün olarak anılarınızda yer almasını diliyorum.” cümlesiyle sonlandırıyor. Ardından iş bu yazının başlangıcında yer verdiğimiz kahramanları Tavşan Kıtır ile Anne Tavşan ve Baba Tavşan olan öyküsünü okuyoruz.

Yazar gibi ben de evlat edinilen çocuğa, uygun bir zamanda, -bu öyküdeki tavşana söylendiği gibi, – “seni evlat edindik, senin bizim çocuğumuz olmanı çok istedik” cümlesi kurulduğunda, çocuğun da Kıtır Tavşan gibi “Anneciğim, iyi ki karnında bebek büyütemedin de beni çocuk yuvasından evlat edindin. Sana çok teşekkür ederim.” diyeceğini düşünüyor ve umuyorum; mesleki deneyimlerimin de etkisiyle.

Künye: Özgür Akçaöz Düven. Kıtır’ın Evlat Edinilme Öyküsü. (Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı kapsamında Avrupa Birliği desteği ile hazırlanmıştır.)

İlgili mevzuat: AÇSH Bakanlığı. Çocuk Hizmetleri. Evlat Edinme.

Okuma Önerisi:

1-  “Evlat Edinme bildiklerimiz ya da Bilmediklerimiz”

2-  “Çocuk büyütenindir, doğuranın değil”

3-  “Kanımdan değil, canımdan”

4-  “Koruyacağımız bir oğlumuz olacak”

5-  “Koruyucu aile bildiklerimiz ya da Bilmediklerimiz”

6-  “Ben seni yüreğimde büyüttüm, karnımda değil”

Film Önerisi: Albüm. Senaryo ve Yönetmen:: Mehmet Can Mertoğlu. Oyuncular: Şebnem Bozoklu. Murat Kılıç. 2016. Fransa-Romanya-Türkiye ortak yapımı.

(ŞD/AS)

Not: Bu Yazı bianet.org Sitesinde Yayınlanmaktadır.