En Güzel Yaştayken Bunayan İnsanlar ve Yakınları İçin Bir Kitap
En güzel yaştaki insanların değişik ve süreğen hastalıklara yakalanması kaçınılmaz bir şey. Bu hastalıkların yol açtığı semptomlardan biri ve en yaygını da ‘bunama’ dediğimiz demans. Şemsiye bir rahatsızlık olan ‘demans’ın en yaygın türü de Alzheimer(AH).
Bu rahatsızlık kişinin belleğini ve beyin saatini bozduğundan –giderek– çocuklaşıp, bebekleşiyor. Bu rahatsızlığa yakalananların da, ona bakanların da işi bu anlamda çok zor.
Ortalama yaşam beklentisi yükseldikçe bu rahatsızlığa yakalanan kişi sayısı da hızla artıyor. Toplum sağlığını tehdit eden ve “21. yüzyılın rahatsızlığı” denilen demans –özelinde AH– ve tedavisi hakkında bilinenler sınırlı. Tedavisi pahalı. Toplumun bilinç düzeyi düşük. Yapılanlar, yapılması gerekenlere oranla çok az. Farkındalık yaratıcı ve bilinç düzeyini arttırıcı çalışmalar çok yetersiz.
Bu anlamda şu an elimdeki “Demanslı Yıllara Değer Katan Aktiviteler: Ergoterapi – Uğraş Terapisi – Rehabilitasyon Aktiviteleri “ adlı kitap(**) önemli. Konuya ilişkin sayılı yayımlardan biri.
Demanslı yakını olanlar için başvuru, geriatri alanında çalışanlar için masa üstü demirbaşı olması gereken kitap “Zihinsel, Psiko Motor, Egzersiz ve Sportif, Müzik, Hobi, Oyun, Sanat, Dış Mekan, Paylaşım Saati, Solunum Rehabilitasyonu Aktiviteleri, Demanslılara Uygun Mimari Düzenlemeler, Demanslı Yaşlıların Kurumsal Bakıma Uyum Sağlaması ve Bakım Verenlerin Tükenmişlik Sendromu” başlığı taşıyan bölümlerden oluşuyor.
Her aktivite örneğinde de neyin amaçlandığı, kimlere (hafif/orta/ileri düzeyde) uygulanabileceği, ne tür malzemelere gereksinim olduğu ve uygulamanın nasıl yapılacağına yer verilmiş.
Demanslı yakınımızın bilgi birikimi, öğrenme becerisi ve kavram bilgisini korumak, belleğini güçlendirmek, el-göz koordinasyonunu sağlamak vb. için kolay bulunan ve ucuza alınabilen malzemelerle yapılabilecek Zihinsel Aktivite örnekleri arasında; çorap eşleştirme, masa üzerine konulan nesnelerin(kalem, kravat, kaşık, saat, top vb.) işlevini, sebze-meyvelerin (ıspanak, limon, mandalin, elma, pırasa vb.) adını, saatin kaç olduğunu sorma, şekiller – renkler – hafıza kartlarıyla eşleştirme yapma, geometrik şekillerle resimler oluşturma, kase içindeki prinç ve nohutları ayırma yer alıyor.
Yakınımızın ince-kaba motor, el-göz-kulak-beyin koordinasyonu becerisini korumak planlama-şekil ve nesne tanıma becerilerini arttırmak vb. için yapılabilecek Psikomotor örnekleri arasında; bez parçasına büyük ve renkli düğmeler dikme, ipe boncuk-makarna dizme, sulu boyayla limon/patates/soğan baskısı ile kesme-yırtma-yapıştırma çalışmaları yapma, hamur yoğurma ve yün çilesi sarmaya yer verilmiş.
Sanat Aktiviteleri ile mesela kalıp çıkararak, artık materyallerle çerçeve süsleyerek, kolye-bileklik–nazarlık yaparak, hamurdan çiçek-hayvan yaparak demanslı yakınımızın mutsuzluk, huysuzluk ve işe yaramazlık duygusunu azaltıp, özgüvenini arttırmanın yanı sıra sanata karşı ilgi ve merakının korunabileceğini öğreniyoruz.
Demanslıların hareket genişliğini arttırmak, kas elastikiyetini sağlamak, postürü ve dengeyi geliştirmek, ritim ve koordinasyonunu sağlamak vb. için aerobik, kuvvetlendirme, germe, denge-koordinasyon ve pilates gibi egzersizlerin öneminin vurgulandığı kitapta balık tutma, dans etme, çamaşır katlama, (lastik) thera-bandla egzersiz yapma, ağırlık kaldırmak önerilmekte.
Kitapta yöresel şarkı-türkü söyleme-dinlemek, enstrüman çalma, koro oluşturma, ritm tutma gibi etkinliklerin daha verimli ve eğlenceli olması için yaşlının kültürüne ve eğitimine uygun seçim yapılması yer alıyor.
Yakınlarımızla limonata, kek, menemen, kurabiye, aşure, salata yapma, örgü örme, renkli mumlar dökme gibi hobi aktiviteleri, duyu yetileri ile zaman-mekan oryantasyonlarını korumak, çevresiyle uzlaşma-paylaşım yaşamaları için parmak ve masa oyunları oynanabileceğine de kitapta yer verilmiş.
Demanslıların bedensel hareketlilik ve fiziksel kapasitelerini arttırma, belleklerinin çalışması ve rutin yaşamlarını renklendirmek için onlarla bahçe işleri yapılması, balık avına çıkılması, pikniğe gidilmesi, maç izlenmesi, şehir turları düzenlenmesi, ev ziyaretleri yapılması gibi aktiviteler de önerilmektedir.
Yaşlının geçmişi ile bugünü arasında köprü kuran, yalnızlık duygularını azaltan, yeni keşiflere yol açan ve yaşlıların birbiriyle iletişim kurmasına olanak sağlayan Paylaşım Saati Aktiviteleri bölümü geriatrik hizmet sunulan kuruluşlarda çalışan meslek elemanları için kanımca çok anlamlı.
Günlük takvim yaprağı ve gazete okuma-yorumlama, anılar (meslek-okul- çocukluk-gençlik-düğün-komşuluk–tatil) anlatma, fotoğraf albümü bakma, bayramlaşma, doğum günü kutlama vb. aktiviteler yapılırken yaşlılara yapılacak etkinlik hakkında bilgi verilmesi, kapalı bir odada yuvarlak oturma düzeninde ve koltuklarda oturulması, en fazla 3-5 yaşlıyla gerçekleştirilmesi, benzer geçmişi olanların (kadın yaşlılarla askerlik anısı anlatma etkinliği yapılmaması) bir araya getirilmesi önerilmekte.
Solunum rehabilitasyonu aktiviteleri arasında da top döndürme, çiçek koklama, mum söndürme, yastık kavgası, şarkı söyleme vb. yer alıyor.
Özetle kitap; en güzel yaştaki insanlar ve geriatri alanı çalışanları için farkındalık yaratıcı ve bilinç düzeyi arttırma açısından umut verici bir çalışma. Emeği geçenleri kutlar, gereksinimi olanlara öneririm.
*Şadiye Dönümcü. Sosyal Hizmet Uzmanı.
**İstanbul Büyükşehir Belediyesi(İstanbul Darülaceze Müdürlüğü) yayımı, İBB Basımevi, Mart- 2009.
[/ vc_column_text] [/ vc_column] [/ vc_row]
Not: Bu Yazı bianet.org Sitesinde Yayınlanmaktadır.
[/ vc_column_text] [/ vc_column] [/ vc_row]
