Psikiyatri ilaçlarının doğru kullanılması önemli

Dünyada en fazla tüketilen ilaç grubunun başında gelen psikiyatri ilaçlarının, doğru ve yerinde kullanımı tedavinin etkisini artırıyor. Pandemi sonrası dönemde ruhsal hastalıkların artabileceğine işaret eden Psikiyatrist Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, psikiyatrik ilaç kullanımında ana kuralın “doğru hastada doğru tedaviyi kullanmak” olduğunu vurguladı.

Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Başkanı, NPİSTANBUL Beyin Hastanesi AMATEM Direktörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, özellikle psikiyatri ilaçlarında kişiye özel tedavinin önemine işaret etti.

Koronavirüsün neden olduğu Covid-19 pandemisi sonrasında ruhsal hastalıkların artabileceğini kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Dünya geneline baktığımızda OTC olarak gruplandırdığımız vitamin, ağrı kesici grubunun dışında en çok kullanılan ilaç grubu psikiyatri ilaçları, özellikle antidepresanlar olduğunu biliyoruz. Dünyada yapılan çalışmalar gösteriyor ki yeti kaybına yol açabilecek en önemli 20 hastalığa baktığımızda ilk 10 tanesinin psikiyatrik hastalıklar olduğunu görüyoruz. Birinci sırada depresyon sonra şizofreni, alkol ve madde kullanımı olarak devam ediyor. Fiziksel hastalıklarla beraber düşünüldüğünde 2000’li yıllarda depresyon 4’üncü sıradayken, 2020 yılından itibaren kalp hastalıklarından sonra 2’nci sıraya gelmesi bekleniyordu. Covid-19 pandemisinden sonra ne olacağını hep birlikte göreceğiz. Çünkü şu anda pandemi sonrasında ruhsal hastalıkların çok ciddi oranda artacağını öngörüyoruz. Akut stres bozukluğundan travma sonrası stres bozukluğuna, yaygın anksiyete bozukluğu gibi hastalıkların görülme sıklıklarının artacağını düşünüyoruz” diye konuştu.

Psikiyatri ilaçlarının en fazla reçete edilen ilaç grubu olduğunu söyleyen Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Şu anda psikiyatri ilaçları dünyada en fazla reçete edilen, en fazla tüketilen ilaçlar içinde yer alıyor. Bu durum iki ucu sivri bir bıçak gibi. Bir tanesi, gerçekten ihtiyacı olduğu halde doktoru reçete ediyor. Hastada bağımlılık yapabilir, yan etki olabilir ya da ben deli miyim ilaç kullanayım diye tümüyle reddediyor. Diğer uç grup ise; gerçekten ilaç kullanmasına gerek kalmadan sırf komşusuna iyi geldiği ya da annesi de kullanıyordu gibi durumlarla gerekmediği halde ilaç tüketiyor” şeklinde konuştu.

Doğru ve yerinde ilaç kullanımının tedaviye etkilerine işaret eden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, bu konudaki farkındalığının önemine dikkat çekti: “Temel olarak hastalıkları gruplandırdığımızda şizofreni ve benzeri psikotik bozukluklar, Bipolar, majör depresyon gibi duygu durum bozuklukları, panik bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu gibi anksiyete bozuklukları, daha çok ileri yaşlarda görülen Alzheimer veya demanslar, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, otizm gibi yapısal olan pediatrik hastalıklar var. Her biri için farklı ilaç grupları kullanılıyor. Doğru olan doğru hastada doğru tedaviyi kullanabilmektir.”

Son dönemde daha da hassas yollar izleyerek kişiye özel tedavi denilen yöntemi kullandıklarını kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Hastanın genetik yapısına uygun olarak hangi ilaçtan yararlanabileceğini yani hastaya özel ilacı da belirlemeye çalışıyoruz. Kişiye özel, ona iyi gelecek ilacı belirlemeye çalıştığımız genetik yapıyı inceleyen araştırmalarımız ve buna yönelik kitler bulunuyor. Bununla kişi için doğru tedaviyi yakalamaya çalışıyoruz. İlaçları kullanırken hastada yeterli kan düzeyine ulaşılmadan ilaç etkili olmayacağı için zaman zaman hastanın kanının alınarak kan plazma düzeyine, ilaç kullanımı yarıyor mu yoksa başka bir doz mu uygulanması gerekiyor kısmına da bakılması gerekiyor” diye konuştu.

Psikiyatrik ilaçlarda ilaç uyumunun kimi zaman zor olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Bazı hastalar ilacı kullanacağım demelerine rağmen kullanmıyorlar. Psikiyatri ilaç uyumu en kötü olan hasta grubu diyebiliriz. Yapılan bir çalışmalarda hekimlere sorulduğunda yüzde 80’i benim hastam ilacını kullanır cevabını veriyor. O hastalara ilaç kullanımı sorulduğunda yüzde 55’i kullanıyorum cevabını vermiş. Yani yüzde 25’lik fire durumu var. Bu nedenle psiko eğitim çok önemli. Biri hastalığa yönelik, hastalığın ne olduğu, nasıl tedavisi olduğu, korunmak için neler yapılacağı, tedavi olunmazsa neler olacağına yönelik bir eğitim. Diğeri ilaçlar, ilaçların etkileri, yan etkileri ve kullanılması ile ilgili olan kısım. Bu iki konu hastalığın tedavisi için çok önemli” diye konuştu.

Çocuklarda psikiyatrik ilaç kullanımına dikkat edilmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Aileler ilk Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanısı ile ilkokul döneminde karşı karşıya gelmektedir. Tedavide kullanılan ilaçların yan etkileri olmasına karşın hastalığın tedavisinde önemli. Eğer yeterince tedavi edilmez ise gelecekte madde kullanımı gibi bazı hastalıkların riski bu çocuklarda daha da yüksek olmaktadır. Otizm gibi gelişimsel bozukluklarda ise ilaç tedavisi daha çocukların davranışlarını kontrol etmek için kullanılmaktadır.  Diğer taraftan DEHB tedavisinde kullanılan ilaçların kötüye kullanım riski yüksektir.  Özellikle sınav sürecinde çocuğunda dikkat eksikliği olduğunu düşünerek ilaç tedavisi ile başarısının artacağı öngörüleri bulunuyor. Aileler çocuğu yaşıt olan arkadaşlarından duyduklarından da etkilenebiliyor” uyarısında bulundu.

Çocuklarda DEHB görülme sıklığının yüzde 6-8 olduğunu, en fazla yüzde 10 oranında görüldüğünü ifade eden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Her yaramaz çocuk, her dikkatini toparlayamayan çocuk Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) demek değildir. DEHB beyinde bir bozukluk olduğu anlamına gelmektedir. Fakat çocukların dikkatinin dağılmasına neden olan çok fazla da etken vardır. Disipline olunmayan, çocukla ilgilenilmeyen aileler çok kolayca Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) diyebiliyor. Doğru olan çocuğun geniş ve düzgün bir değerlendirmeye alınması gerekiyor. Tüm testlerin uygulanması ve gerçekten çocukta Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) varsa ilaç kullanımı gerekiyor. Fakat böyle bir tanı sonrasında ilaç kullanılmıyorsa o zaman çocuk zarar görüyor” diye konuştu.

Hasta olmadığı halde ilaç kullanımının bir nevi doping etkisi oluşturduğunu kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Yanlış ve ihtiyaç olmadan ilaç kullanımı sonrasında karaciğerde hasar oluşturma gibi farklı fiziksel sorunlara neden olabiliyor. İlaç yerine bitkisel tedavinin kişilerce daha fazla tercih edildiği görülmektedir. Bitkisel olması yan etkisi olmadığı anlamına gelmektedir gibi yanlış bir inanış var. Bitkisel tedavilerinde kendilerine göre çok önemli yan etkileri ve farkında olmadan toksik dozları mevcuttur. Bu nedenle tedavinin mutlaka uzman tarafından reçete edilmesi gereklidir. O nedenle doğru tanı ve doğru tedavi çok önemli” şeklinde konuştu.