Yemyeşil Baharını Yaşayanlar Özel İhtimam İster

Yüzyılımı dörde böldüm.
Her bölümü bir mevsim,
Biri kaldı, üçü gitti…
Yaz’ı gitti, güz’ü gitti,
Karlı, tipili kışı gitti,
Yemyeşil bir bahar kaldı!
Rıfat ILGAZ

Yemyeşil Bir Baharda kurumsal bakım hizmetlerine (de) gereksinim duyulur. Dünya genelinde yaşlılara yönelik kurumsal bakım hizmetleri huzurevi ve bakımevlerinde verilir.  Ülkemizde ise bakım modeli ‘huzurevi’ olarak biçimlendiğinden evinde bağımsız yaşam koşullarına sahip olup, tedavi, bakım, refakat ve terapi imkanı bulamayanlar, evini ve kendini geçindirecek kadar geliri bulunmayanlar ile fiziki gücünü yitirdiğinden desteğe ihtiyaç duyan  yaşlılar huzurevini tercih eder.

Yatılı kurum bakımını tercih eden yaşlı ya da yakınlarının uygun huzurevi seçiminde; kuruluşun Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) Genel Müdürlüğünden açılış onaylı olması, bina, ortak ve özel yaşam alanlarının fiziksel konum, tefriş ve donanımının amaca uygun olması, nitelikli ve yeterli sayıda personel olması, süresiz tıbbi bakım ve gözetim olanağı bulunmasına dikkat etmeli.

Ayrıca sakin, gürültüsüz, hijyenik ve güvenli bir ortam olması, aylık aktivite programı ile  diyetisyen tarafından hazırlanmış yemek listesinin bulunması, doktor, ambulans ve hastane bağlantısının olması, bahçe ve uğraşı odaları olup olmadığına da bakılmalı.

Bakım hizmeti almaya başlayan yaşlı çok yönlü uyum sorunları yaşar. Hiç tanımadığı akranlarıyla bir arada yaşamak, statü kaybettiğini ve dışarıdaki hayattan izole edildiğini düşünmek yaşlı insanın –çoğu kez istemediği-  davranışlar sergilemesine yol açar.

Huzurevinde öz güveni azalan, psikolojik sorunlar ve sosyal yoksunluklar yaşayan yaşlı, sadece ailesi/ yakınlarının bakmadığı, şiddet mağduru ya da -yaygın ve geçerli- toplumsal ahlak kurallarına aykırılığı olan yaşlılarla bir arada olmaktan değil, kuruluş personeliyle iletişime geçmekte zorlanır.

“Yalnızlığın kadarsın
Yalnızlığın mis kokmalı
Yalnızlık dediğin büyük bir zindan
Dünyanın en büyük zindanı
Dinden imandan çıkarır
Ama öyle bir adam eder ki insanı”
Bedri Rahmi EYÜBOĞLU

Yaşlılara yönelik kurumsal bakım hizmetleri ağırlıklı olarak Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) Genel Müdürlüğü’nce veriliyor.

Huzurlu bir ortamda korunmak, bakılmak, sosyal ve psikolojik gereksinimlerinin karşılanmasını isteyip, sosyal yoksunluk ve/veya ekonomik yoksulluğu saptanan 60(+) yaştaki kişilere huzurevlerinde, yaşamlarını sağlık, huzur ve güven içinde sürdürmek, kendilerini idare edebilecek şekilde rehabilitasyonunun sağlanmasını ya da sürekli olarak özel bakım altına alına zorunluluğu olan 60(+) yaştaki kişilere Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinde hizmet veriliyor.

Ülkemizde halen SHÇEK dahil kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerine bağlı toplam 261 yaşlı kuruluşunda toplam 20.710 kişiye hizmet verildiği göz önüne alındığında evsel bakım hizmetlerinin önemi ortaya çıkar.

Yaşlının aile (toplum) içinde üretken ve bağımsız bir yaşam sürdürmesi önemli.  Her ülkede değişik şekilde çeşitlendirilmiş olsa da tüm dünyada yaşlılara yönelik en yaygın hizmet türü dışarıdan ve profesyonellerle desteklenen evde bakım modeli olduğu bir gerçek.

Yaşlıyı alıştığı ve sevdiği kendi evinde bağımsız bir yaşam sürdürebilmesi için ev dışı hizmetlerle desteklenmesi, bakım verenlerin ve aile üyelerinin de profesyonellerce eğitilmesi gerekir.

Ev içinde ya da evin dışında (sağlık-sosyal hizmet kuruluşlarında) verilen bu bakım türü hangi hizmetleri içerir?

Yaşlının ev temizliği ve diyet yemeği yapılır, çamaşırları yıkanır, ütülenir, eczaneden ilaçları alınır,  alışverişi yapılır, faturaları yatırılır, sosyal ve psikolojik destek verilebilir.

Yaşlı öz bakımını yapamıyorsa banyosu yaptırılır, tırnağı kesilir, saç-sakal tıraşı yapılır, beslenir. Yaşlı hastaysa evinde tıbbi bakım, hemşirelik, fizyoterapi gibi hizmetler verilir, izlenir.

Hasta yaşlının,  hemşire ya da bakım elemanınca  geçici ya da süreli olarak 24 saatlik bakımı sağlanır. Yemek yapamayanın evine günde üç öğün sıcak yemek götürülür. Yaşlının evindeki her türlü küçük onarım ve tamirat işleri yapılır.

Yaşlı ‘Tele-Yardım Merkezi abonesi ise evindeki özel telefon hattı aracılığıyla merkeze acil durumda iken alarm verirse ailesiyle iletişime geçilir ya da eve doktor, itfaiye, ambulans yönlendirilir.

Yaşlıya verilen bu tür psiko-sosyal , fizyolojik – tıbbi destek, sosyal hizmet ve diğer hizmetler  şüphesiz onun yaşam kalitesini arttırır.

“Boş ver be yaşı başı!
gönlün ne kadar şık sen ondan haber ver?.
şöyle atıp koyu grileri-siyahları sabahtan,
sarı bir kaşkol atabiliyor musun boynuna,
ondan haber ver?”
Can YÜCEL

Temmuz 2008’de yürürlüğe giren “Özel Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği ile “Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım İle Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik”le yaşlılara verilecek gündüzlü bakım hizmeti esasları saptanmıştır.

Bu bağlamda özel Huzurevi ile Yaşlı Bakım Merkezlerinde(YHM);  55 yaşını bitirmiş yaşlılığa bağlı demans /Alzheimer hastası,  ağır felçli, yatağa bağımlı veya özel bakımı gerektiren diğer hallerde, başkasının desteğine ihtiyaç duyan yaşlılara 24 saat yatılı hizmet verilebilme olanağı sağlanmıştır.

Her yaşlı için özel olarak hazırlanacak bakım planı ile verilecek hizmetin içerik ve sıklığı saptanarak, hizmet sosyal çalışmacı, doktor, psikiyatri fizyoterapist, diyetisyen, sağlık memuru, hemşire ve yaşlı bakım elemanından oluşan bir ekip tarafından sunulacaktır.

SHÇEK bünyesinde açılacak YHM aracılığıyla yaşlılara  merkez binasında ya da evinde sosyal-psikolojik destek hizmeti, hasta olanlara da gündüzlü bakım hizmeti verilebilecektir.

Ev yaşlısına boş zamanını çeşitli aktivitelerle değerlendirme, sosyal ilişkilerini arttırma ve günlük yaşam aktivitelerini geliştirmesi için, hasta yaşlıya ise ortamının iyileştirilmesi, sosyal, psikolojik ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanması, günlük yaşam etkinliklerinin desteklenmesi hizmet verilebilecektir.

Evde bakım hizmeti yaşlı/yakınlarının talebi ve hizmet gereklerine göre gece/gündüz, hafta sonu ve tatil günleri gerektiğinde 24 saat kesintisiz ya da  saptanan saatlerde verilebilecek, yaşlı yakınlarını bilgilendirici eğitim programları düzenlenebileceği gibi özel, resmi ve hukuki sorunları için rehberlik ve danışmanlık da yapılabilecektir.

Evsel bakım hizmetlerini içeren bu yeni iki düzenlemenin süreç içerisinde  yaşlılara yönelik hizmet sunumunda kurum bakımı seçeneğini ilk seçenek olmaktan çıkaracağı düşünülmektedir.(ŞD/EÜ)

* Şadiye Dönümcü, sosyal hizmet uzmanı.

Not: Bu Yazı bianet.org Sitesinde Yayınlanmaktadır.